Fotografie en rechten
GeplaatstCOLON 13 Nov 2008 01:01
Naar aanleiding van diverse topics nog maar even een samenvatting van de meest voorkomende rechten bij fotografie.
Auteursrecht
De fotograaf heeft het auteursrecht van de foto's die hij/zij maakt. Bij beeldende kunsten wordt ook wel gesproken van het beeldrecht. Maar het is niet vanzelfsprekend dat je rechthebbende bent door een simpele druk op de ontspanknop. De wet zegt dat het werk onmiskenbaar en unieke kenmerken moet hebben van de maker. En daarmee vervalt toch vaker dan je denkt het vanzelfsprekende auteursrecht dat iedereen denkt te hebben.
Het auteursrecht is onvervreemdbaar. Dat wil zeggen dat het onlosmakelijk aan de eigenaar verbonden is en blijft. Het veel gebruikte "afstand doen van alle rechten" klopt feitelijk niet. Wat dan bedoeld wordt, is dat je de exploitatierechten volledig overdraagt aan de ander. Je hebt dan in feite geen zeggenschap meer over wat een ander met die foto's doet. Maar je hebt, ondanks afstand van alle rechten, te allen tijde recht op naamsvermelding. En je hebt ook recht op een deel van de inkomsten als degene aan wie je de rechten hebt overgedragen door doorverkopen er meer mee verdient dan je in de oorspronkelijke overdracht van rechten hebt afgesproken. Je moet, als je je rechten overdraagt, dus altijd proberen te bedingen dat je een deel van de inkomsten blijft claimen van alle opbrengsten. Je kunt ook een eenmalige afkoopsom overeenkomen, maar die moet je dan lekker opkrikken als je denkt dat de andere partij er meer winst uit gaat halen dan bij een eenmalige publicatie.
Let op: als je foto's maakt vanuit een arbeidsrechtelijke relatie (bijvoorbeeld een smoelenboek of een personeelsuitje op verzoek van je baas), ben jij wel de auteursrechthebbende maar is je baas degene die impliciet het copyright heeft en kun je dus feitelijk zelf niets met die foto's. Ook bij dat soort foto's niet het ©teken gebruiken dus.
Copyright
Copyright is het recht om een werk (foto) te verveelvoudigen, te verspreiden enzovoort. Normaal gesproken heeft de auteursrechthebbende ook het copyright. Behalve dus als je dat recht afkoopt (zie hiervoor).
Let op: als je het copyright hebt afgekocht, moet je natuurlijk wel bedingen dat je de foto's voor je eigen website/portfolio mag blijven gebruiken. Als je dat dan doet, moet je dus niet bij je naamsvermelding op of bij de foto het ©teken gebruiken. Jij hebt immers het copyright niet meer.
Zowel bij auteursrecht als copyright geldt dat duidelijk de naam van de natuurlijk persoon of rechtspersoon genoemd worden. Een website of een niet officieel bedrijf of een andere ludieke naam kan juridisch geen rechthebbende zijn.
Licentie
Met een licentie regel je met een opdrachtgever het gebruik van de foto's. Een licentie is aan beperkingen onderhevig: een termijn, een volume, een gebruiksdoel enzovoort. In tegenstelling tot het volledig overdragen van je rechten, heeft een licentie meer een incidenteel karakter.
Bij een licentie kun je ook exclusiviteit regelen (waar je opdrachtgever dan natuurlijk meer voor moet betalen). Dit betekent dat je zelf de foto's niet en nergens mag gebruiken voor zolang de licentietermijn is afgesproken.
Portretrecht
Portretrecht is van toepassing voor zover de geportretteerde duidelijk het hoofdonderwerp van de foto is. Bij opdrachtfotografie is dat natuurlijk logisch. Je hebt toestemming nodig van de geportretteerde voor publicatie en omgekeerd heeft de geportretteerde jouw toestemming nodig. Meestal regel je dat van tevoren in een (model)overeenkomst.
In alle andere gevallen zijn geportretteerden (bijv op straat of bij een feestje) redelijk vogelvrij, mits ze niet het enige hoofdonderwerp van de foto zijn. Toestemming vragen is niet verplicht, maar geldt als fatsoensnorm. "Vogelvrije" geportretteerden kunnen nog wel een beroep doen op aantasting van de persoonlijke levenssfeer. Maar rechters gaan daar niet makkelijk in mee, zeker niet als de foto's in het openbaar gemaakt zijn.
Foto's van andere beschermde werken
Als je foto's maakt van iets waar een ander auteursrecht voor heeft, heb je de toestemming nodig van die maker of van degene die het copyright heeft. Je moet die items dan wel prominent in beeld brengen. Denk aan logo's van bedrijven (o.a. automerken en vliegtuigen), gebouwen (architect) en natuurlijk gewoon kunstwerken.
Foto's van dieren
Laatst las ik een topic of paarden een soort portretrecht hebben. Dat kun je je afvragen bij alle dieren, maar dat hebben ze niet in de zin van de wet omdat het geen natuurlijke of rechtspersonen zijn. Toestemming van de eigenaar is meer een fatsoensnorm dan wettelijk geregeld. Maar.... betreed je zonder toestemming een afgesloten of anderszins verboden particulier terrein om zo'n foto te maken, dan ben je om die reden in overtreding en heb je een onrechtmatig verkregen beeldrecht en geldt dat dus niet.
Naburige rechten
In de filmwereld heb je veel te maken met naburige rechten. Dat wil zeggen dat er meer mensen zijn die bepaalde auteursrechten hebben. Een scenarioschrijver heeft het auteursrecht van het verhaal, de producent heeft het copyright, acteurs hebben portretrechten, cameraman heeft beeldrechten enzovoort.
Bij fotografie spelen naburige rechten minder heftig, maar ze zijn niet uitgesloten. Bijvoorbeeld een visagiste die eens flink uit haar dak gaat en lekkerlijk en figuurlijk een waar kunstwerk voor je lens zet. Ook zij/hij zou in zo'n geval aanspraak kunnen maken op auteursrecht. In zo'n geval moet je dus ook met de visa iets regelen voor publicaties. Ik kan nog meer voorbeelden verzinnen, maar dan wordt het te ingewikkeld.
Aanvullingen, verbeteringen, vragen... voel je vrij.
Auteursrecht
De fotograaf heeft het auteursrecht van de foto's die hij/zij maakt. Bij beeldende kunsten wordt ook wel gesproken van het beeldrecht. Maar het is niet vanzelfsprekend dat je rechthebbende bent door een simpele druk op de ontspanknop. De wet zegt dat het werk onmiskenbaar en unieke kenmerken moet hebben van de maker. En daarmee vervalt toch vaker dan je denkt het vanzelfsprekende auteursrecht dat iedereen denkt te hebben.
Het auteursrecht is onvervreemdbaar. Dat wil zeggen dat het onlosmakelijk aan de eigenaar verbonden is en blijft. Het veel gebruikte "afstand doen van alle rechten" klopt feitelijk niet. Wat dan bedoeld wordt, is dat je de exploitatierechten volledig overdraagt aan de ander. Je hebt dan in feite geen zeggenschap meer over wat een ander met die foto's doet. Maar je hebt, ondanks afstand van alle rechten, te allen tijde recht op naamsvermelding. En je hebt ook recht op een deel van de inkomsten als degene aan wie je de rechten hebt overgedragen door doorverkopen er meer mee verdient dan je in de oorspronkelijke overdracht van rechten hebt afgesproken. Je moet, als je je rechten overdraagt, dus altijd proberen te bedingen dat je een deel van de inkomsten blijft claimen van alle opbrengsten. Je kunt ook een eenmalige afkoopsom overeenkomen, maar die moet je dan lekker opkrikken als je denkt dat de andere partij er meer winst uit gaat halen dan bij een eenmalige publicatie.
Let op: als je foto's maakt vanuit een arbeidsrechtelijke relatie (bijvoorbeeld een smoelenboek of een personeelsuitje op verzoek van je baas), ben jij wel de auteursrechthebbende maar is je baas degene die impliciet het copyright heeft en kun je dus feitelijk zelf niets met die foto's. Ook bij dat soort foto's niet het ©teken gebruiken dus.
Copyright
Copyright is het recht om een werk (foto) te verveelvoudigen, te verspreiden enzovoort. Normaal gesproken heeft de auteursrechthebbende ook het copyright. Behalve dus als je dat recht afkoopt (zie hiervoor).
Let op: als je het copyright hebt afgekocht, moet je natuurlijk wel bedingen dat je de foto's voor je eigen website/portfolio mag blijven gebruiken. Als je dat dan doet, moet je dus niet bij je naamsvermelding op of bij de foto het ©teken gebruiken. Jij hebt immers het copyright niet meer.
Zowel bij auteursrecht als copyright geldt dat duidelijk de naam van de natuurlijk persoon of rechtspersoon genoemd worden. Een website of een niet officieel bedrijf of een andere ludieke naam kan juridisch geen rechthebbende zijn.
Licentie
Met een licentie regel je met een opdrachtgever het gebruik van de foto's. Een licentie is aan beperkingen onderhevig: een termijn, een volume, een gebruiksdoel enzovoort. In tegenstelling tot het volledig overdragen van je rechten, heeft een licentie meer een incidenteel karakter.
Bij een licentie kun je ook exclusiviteit regelen (waar je opdrachtgever dan natuurlijk meer voor moet betalen). Dit betekent dat je zelf de foto's niet en nergens mag gebruiken voor zolang de licentietermijn is afgesproken.
Portretrecht
Portretrecht is van toepassing voor zover de geportretteerde duidelijk het hoofdonderwerp van de foto is. Bij opdrachtfotografie is dat natuurlijk logisch. Je hebt toestemming nodig van de geportretteerde voor publicatie en omgekeerd heeft de geportretteerde jouw toestemming nodig. Meestal regel je dat van tevoren in een (model)overeenkomst.
In alle andere gevallen zijn geportretteerden (bijv op straat of bij een feestje) redelijk vogelvrij, mits ze niet het enige hoofdonderwerp van de foto zijn. Toestemming vragen is niet verplicht, maar geldt als fatsoensnorm. "Vogelvrije" geportretteerden kunnen nog wel een beroep doen op aantasting van de persoonlijke levenssfeer. Maar rechters gaan daar niet makkelijk in mee, zeker niet als de foto's in het openbaar gemaakt zijn.
Foto's van andere beschermde werken
Als je foto's maakt van iets waar een ander auteursrecht voor heeft, heb je de toestemming nodig van die maker of van degene die het copyright heeft. Je moet die items dan wel prominent in beeld brengen. Denk aan logo's van bedrijven (o.a. automerken en vliegtuigen), gebouwen (architect) en natuurlijk gewoon kunstwerken.
Foto's van dieren
Laatst las ik een topic of paarden een soort portretrecht hebben. Dat kun je je afvragen bij alle dieren, maar dat hebben ze niet in de zin van de wet omdat het geen natuurlijke of rechtspersonen zijn. Toestemming van de eigenaar is meer een fatsoensnorm dan wettelijk geregeld. Maar.... betreed je zonder toestemming een afgesloten of anderszins verboden particulier terrein om zo'n foto te maken, dan ben je om die reden in overtreding en heb je een onrechtmatig verkregen beeldrecht en geldt dat dus niet.
Naburige rechten
In de filmwereld heb je veel te maken met naburige rechten. Dat wil zeggen dat er meer mensen zijn die bepaalde auteursrechten hebben. Een scenarioschrijver heeft het auteursrecht van het verhaal, de producent heeft het copyright, acteurs hebben portretrechten, cameraman heeft beeldrechten enzovoort.
Bij fotografie spelen naburige rechten minder heftig, maar ze zijn niet uitgesloten. Bijvoorbeeld een visagiste die eens flink uit haar dak gaat en lekkerlijk en figuurlijk een waar kunstwerk voor je lens zet. Ook zij/hij zou in zo'n geval aanspraak kunnen maken op auteursrecht. In zo'n geval moet je dus ook met de visa iets regelen voor publicaties. Ik kan nog meer voorbeelden verzinnen, maar dan wordt het te ingewikkeld.
Aanvullingen, verbeteringen, vragen... voel je vrij.